Aşağıda, toplumsal yapılarla bireyler arasındaki etkileşime dair gözlemlerimi de katarak, Bingöl merkez nüfusuna dair bilgiyi başlangıç noktası kabul eden sosyolojik bir analiz yer alıyor.
Bingöl Merkez Nüfusu Ne Kadar? Sosyolojik Perspektiften Bir Başlangıç
Bir toplumsal araştırmacı olarak, sahadayken sıklıkla soru sorarım: “Buradaki insanlar nasıl yaşıyor? İlişkileri nasıl kuruluyor? Kim hangi rolü üstleniyor?” Bu merakla çıktım yola; Bingöl merkez nüfusu bilgisini öğrendim ve ardından çevremdeki sosyal dokunun izlerini okumaya çalıştım. Resmî verilere göre, 2024 yılı itibarıyla Bingöl merkez nüfusu 173.856 kişi olarak belirlenmiştir; bunun 85.819’u erkek, 88.037’si kadındır. [1]
Bu nüfus rakamı, yalnızca bir istatistiktir; ama toplumsal yapılar, normlar, roller ve kültürel pratikler bu sayının ardındaki insanları anlamamıza yardım eder. Aşağıda bu nüfusu bir sahne gibi düşünerek toplumsal yapıların perde gerisindeki dinamikleri tartışacağım.
Toplumsal Normlar ve Bireylerin Yönelimleri
Toplumsal normlar dediğimiz şey —bir toplumun “olması beklenen” davranış kalıplarıdır— bireylerin eylemlerini ve kararlarını büyük ölçüde sınırlandırır. Bingöl gibi Doğu Anadolu illerinde, geleneksel normlar daha güçlü sesle var olabiliyor: Aile bağlılığı, namus, toplumsal itibar, rol beklentileri gibi kavramlar günlük yaşamda sıkça hissedilir.
Bireyler kendilerini normlara uygun konumlandırdığında, toplumsal yapıyla (örneğin akrabalık ağları, zanaat örgütleri, yerel siyasi yapı) uyumlu hareket ederler. Normların dışına çıkmak, bazen sosyal dışlanmaya ya da eleştiriye maruz kalmaya yol açar. Örneğin bir kadın, geleneksel rollerin dışında ticaretle uğraşmak istiyorsa, çevresinden “kadın işi değil” tepkisi gelebilir. Bu tepki, bireyi geri çekilmeye zorlayabilir.
Normlar, cinsiyete özgü rollerle sıkı bağlantı kurar. Erkeklerden “güçlü”, “koruyucu”, “aile geçimini sağlayan” roller beklenirken; kadınlardan “ilişkileri idame eden”, “bakım veren”, “ev içi düzeni koruyan” roller istenir. Bu roller, toplumsal yapılar (örneğin dini kurumlar, eğitim kurumları, yerel gelenekler) tarafından da pekiştirilir.
Cinsiyet Rolleri: Yapısal İşlevlerle İlişkisel Bağlar Arasında
Sosyologların sık kullandığı kavramlardan biri “işlevsel roller”dir: toplumun devamı için gerekli görevler. Bingöl bağlamında, erkekler genellikle dış dünyayla bağlantı kurma, ekonomik kazanç sağlama, kamusal alanlarda temsil ve yetki rollerine yönlendirilir. Kadınlar ise çoğunlukla ev, çocuk, akraba ilişkileri, toplumsal bağlar kurma gibi “ilişkisel” işlevlere yüklenir.
Örneğin, bir mahallede erkeklerin belediye meclisi ya da parti teşkilatında etkin olması beklenirken, kadınlar mahalle düzeyinde komşuluk ilişkilerini sürdürme, göçmenlere yardım etme, akrabalarıyla dayanışma gibi pratiklerde öne çıkar. Erkek “yapısal” pozisyonlarda görünürken, kadınlar kamusal sahnede görünmeyen ama toplumsal dokuyu ayakta tutan bağları korur.
Bunu somutlaştırmak gerekirse: Bingöl merkezde bir erkek, esnaf olarak ticarette öne çıkabilir; ancak dükkânın içinde müşteriyi karşılayan, siparişi düzenleyen, komşuluk ilişkilerini sürdüren kadın üyeler olabilir. Erkek, dışarıya açılan yüzü temsil eder; kadın koruyucu, idame edici, arka planı organize eden rolü üstlenir.
Bir başka örnek: Köyden kente göç etmiş bir ailenin şehir merkezinde yerleşmesi sürecinde erkek ev dışı iş bulmaya odaklanırken, kadın ailesel ve komşusal bağları yeniden örer — mahallede tanışma, akraba ziyaretleri, çocuk okuluyla ilişkiler, mahalle etkinliklerine katılım gibi.
Kültürel Pratikler ve Normatif Dayanışma
Kültürel pratikler, toplumsal normların somutlaşmış halleri olarak ortaya çıkar: bayram ziyaretleri, taziye gelenekleri, düğün adetleri, cenaze törenleri, misafir ağırlama vs. Bingöl merkezde, bu pratikler hâlâ güçlü bir biçimde yaşanır. Bu pratiklerde kadınlar genellikle mutfakta, ev içinde işleri organize eden, misafir ilişkilerini yöneten konumdadır. Erkekler ise törenlerde “resmi” konuşmayı yapan, ceza takan, protokol işlerindeki rolü üstlenen figürler olabilir.
Bu pratiklerin içinde, bireyler sadece rollerini icra etmezler; aynı zamanda toplulukla, akrabalarla ve komşularla sürekli biçimde yeniden müzakere halindedirler. Her ev ziyaretinde, her cenazede kadın ve erkek rollerinin sınırları test edilir, yeniden üretilir ya da bazen kırılır.
Okuyucuya Davet: Kendi Toplumsal Deneyimlerinizle Düşünün
Bu yazıda Bingöl merkez nüfusuna dair resmi rakamı (173.856) başlangıç aldım; ama esas amaç toplumsal yapıların bireyler üzerindeki etkisini biraz görünür kılmak. Siz kendi yaşadığınız şehirde —ya da Bingöl’de— kadınların ve erkeklerin hangi pratik roller üstlendiğini gözlemlediniz mi?
– Komşuluk ilişkilerinde kim arabulucudur, kim “görünür yüz”?
– Aile içi kararlar kim tarafından verilir?
– Kadınların kamusal alana katılımı nasıl algılanır?
– Geleneksel normlara karşı çıkan bireyler nasıl tepki alır?
Bu sorular üzerine kendi deneyimlerinizi tartışmanız, toplumsal yapıların “görünmeyen ipliklerini” birlikte fark etmemizi sağlar.
—
Sources:
[1]: https://www.nufusu.com/ilce/merkezbingol-nufusu?utmsource=chatgpt.com “Merkez Nüfusu Bingöl – nufusu.com”